ارتوسرجری چیست؟

عمل ارتوسرجری چیست؟ ترکیبی از ارتودنسی و جراحی فک و صورت است که برای درمان ناهنجاری‌های اسکلتی و دندانی شدید به کار می‌رود. این روش درمانی، به منظور ایجاد تناسب در اجزای صورت، بهبود عملکرد دهان و دندان و ارتقای زیبایی لبخند انجام می‌شود.

کاربردهای ارتوسرجری

• اصلاح ناهنجاری‌های فکی: جلوآمدگی یا عقب‌رفتگی فک بالا یا پایین، عدم تناسب فک‌ها، مشکلات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)
• اصلاح ناهنجاری‌های دندانی: شلوغی و نامرتبی شدید دندان‌ها، مشکلات بایت (اپن بایت، دیپ بایت، کراس بایت)
• درمان مشکلات تنفسی: ناشی از انسداد مجاری تنفسی به دلیل ناهنجاری‌های فکی
• بهبود زیبایی صورت: ایجاد تناسب در اجزای صورت و لبخند

مراحل ارتوسرجری

1. تشخیص: معاینه توسط متخصص ارتودنسی و جراح فک و صورت، عکس‌برداری و تهیه مدل‌های دندانی
2. برنامه‌ریزی: طراحی دقیق مراحل درمان توسط متخصص ارتودنسی و جراح فک و صورت
3. ارتودنسی: مرتب‌سازی دندان‌ها با استفاده از براکت و سیم‌های ارتودنسی
4. جراحی: اصلاح ناهنجاری‌های فکی با عمل جراحی
5. ارتودنسی نهایی: تکمیل درمان ارتودنسی پس از جراحی

مزایای جراحی فک

• اصلاح ناهنجاری‌های اسکلتی و دندانی شدید: ارتوسرجری قادر به درمان ناهنجاری‌هایی است که با ارتودنسی به تنهایی قابل درمان نیستند.
• بهبود عملکرد دهان و دندان: جراحی فک می‌تواند به بهبود جویدن، صحبت کردن و تنفس کمک کند.
• ارتقای زیبایی صورت: ارتوسرجری با ایجاد تناسب در اجزای صورت، لبخندی زیبا و ایده‌آل را به ارمغان می‌آورد.

معایب ارتوسرجری

• هزینه بالا: جراحی فک به دلیل پیچیدگی و نیاز به تخصص دو جراح، هزینه بالاتری نسبت به ارتودنسی دارد.
• نیاز به عمل جراحی: ارتوسرجری یک عمل جراحی invasif است و با عوارض و خطرات مختص به خود همراه است.
• طولانی بودن دوره درمان: درمان جراحی فک به طور معمول چندین سال طول می‌کشد.

مراقبت‌های بعد از ارتوسرجری

• مصرف داروهای تجویز شده: مسکن‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها و ضدالتهابات
• رژیم غذایی نرم: مصرف غذاهای نرم و پرهیز از غذاهای سفت و جویدنی
• مراقبت از زخم‌ها: شستشوی روزانه زخم‌ها و رعایت بهداشت دهان و دندان
• مراجعه منظم به پزشک: برای معاینه و بررسی روند بهبودی

آشنایی با متخصص جراحی فک و صورت

آشنایی کلی و تاریخچه

کلمه ی ارتوگناتیک از دوکلمه ی لاتین (ارتو: Ortho) به معنای “صاف کردن” و (گناتیک: Gnathic) به معنای ” فک ” تشکیل شده است. همچنین به مجموعه ی گسترده ای از جراحی ها اطلاق می‌شود که به صورت تکی یا با جراحی های دیگر بصورت هم زمان قابل انجام است.
این جراحی ها که بصورت کامل در ادامه توضیح داده خواهتد شد. از سال 1850 یعنی حدود 170 سال پیش دراروپا و آمریکا انجام می شده است. البته با توجه به عدم وجود تجهیزات کنونی در زمینه ی بیهوشی و ارتودنسی قطعا به فرم امروزی و با سهولت قابل انجام نبوده است.

از سالهای 1898 یعنی اواخر قرن نوزدهم برای اولین بار در کتب مرجع ارتودنسی و جراحی به این متد جهت تغییر رابطه ی فکین اشاره شده است.
در آن زمان معمولا عمل جراحی روی فک پایین واز طریق برش خارج دهانی انجام می شده است.
برای اولین بار و در سال 1953 جراحی فک پایین به روش امروزی و از طریق برش داخل دهانی توسط دکتر Obwegeser ابداع و انجام شده است.

تفاوت جراحی فک امروزی با گذشته

در سال های اخیر و به لطف تولید پیچ و پلاک ها و پیشرفت تکنولوژی‌ها در زمینه ی آنالیز سی تی اسکن و تولید اسپلینت ها به روش پرینت سه بعدی، این جراحی با طول عمل و عوارض بسیار کمتر و آسودگی بیشتر بعد از عمل همراه شده است.
بطوری که بیماران بعد از عمل از اینکه این جراحی اینچنین سبک بوده و فقط در ذهن خودشان تصورات هولناکی از عمل داشته اند متعجب می شوند.
بخشی از ترس بیماران از جراحی فک بدلیل شنیدن تجربیات افرادیست که در سال‌های دور تحت عمل جراحی قرارگرفته اند.
زیرا آن زمان، به علت عدم وجود پلاتین‌های (پیچ و پلاک) کنونی، پس از عمل جراحی، گاهی فک بیمار حتی به مدت چهار هفته بسته می ماند.

انواع جراحی فک یا ارتوسرجری

ارتوسرجری بسیار متنوع می باشد. انواع جراحی های فکین با توجه به این تنوع به صورت زیر تقسیم بندی شده اند:

• جراحی ست بک مندیبل Mandibular set back که جهت عقب بردن فک پایین برای افرادی که فک پایین بزرگ و جلو آمده
  دارند. عقب بردن فک پایین
• جراحی ادونسمنت مندیبل Mandibular advancement که به منظور جلو آوردن فک پایین برای افرادی که فک پایین کوچک دارند. فک پایین عقب رفته
• جراحی ماگزیلاری ادونسمنت Maxillary advancement به منظور جلو آوردن فک بالا برای افرادی است که فک بالای کوچک دارند.معمولا این مشکل با فرورفتگی در اطراف بینی و افتادگی بینی خود را نشان میدهد. جراحی جلو آوردن فک بالا
• جراحی ایمپکشن ماگزیلا Maxillary impaction که برای کوتاه کردن فک بالا برای افرادی که لبخند لثه ای داشته و رشد فک بالای زیاد دارند. اصلاح لبخند لثه‌ای
• جراحی ژنیوپلاستی Genioplasty یا اصلاح فرم چانه برای افرادی که محل چانه ی آنها مناسب نیست و نیاز به بهبود وضعیت (عقب بردن و یا جلو آوردن,کوچک کردن و یا بزرگ کردن ) دارند. جراحی زیبایی چانه
• انحراف فک mandibular deviation . جراحی انحراف فک
• عدم تقارن در رشد فک پایین یا hemimandibular hyperplasia که در دسته‌بندی انحراف فک قرار دارد.
• جراحی ناهنجاری کلاس 2 (CL II)
• جراحی ناهنجاری کلاس 3 (CL III). درمان مال اکلوژن با جراحی فک

تمام جراحی های فوق به تنهایی و در ترکیب با جراحی های دیگر نیز قابل انجام است.

چه افرادی به جراحی فک نیاز دارند:

طبق دسته بندی فوق، این نوع جراحی برای افرادی است که:

• به صورت مادرزادی و ژنتیکی دچار تحلیل استخوان فک و صورت یا رشد آن هستند،
• افرادی که مفصل های فکین آنها مشکل دارد،
• کسانی که دچار بیماری تنفسی هستند مخصوصا موقع خواب،
• بیمارانی که فکین آنها به دلایلی فرم صحیح خود را ندارد و این باعث مشکلات دندان نیز می شود.

بسیاری هستند که بدلیل مشکلات فکی، باید به جراح فک مراجعه کرده تا با همکاری ایشان و ارتودنتیست مشکلشان رفع شود.
به طور مثال در تصویر زیر می توان هم ردیف نبودن فک پایین با فک بالا را مشاهده نمود:

درواقع وقتی برای ارتودنسی به دندانپزشک مراجعه می‌کنید باید فک شما به کمک عکس‌هایی که از فک گرفته می‌شود کامل بررسی شود.
پزشک در صورت مشاهده هرگونه مشکل فکی که مراحل ارتودنسی را مختل می کند؛ باید ابتدا شما را به جراح فک ارجاع دهد. تا با مشاوره جراح، کار ارتودنسی را شروع کند.
در مواردی نیز که ممکن است شخص دچار مشکلات مادرزادی یا ژنتیکی در استخوان فک یا رشد آن باشد گاه این مشکلات کاملا قابل مشاهده هستند. مانند تصویر زیر:

جراحی فک چگونه است؟

مراحل جراحی فک به سه قسمت عمده تقسیم می شود:

• اقداماتی که قبل از انجام ارتوسرجری باید صورت گیرد.
• اقدامات حین جراحی
• اقداماتی که قبل از جراحی باید انجام بپذیرد.

قبل از جراحی فک

پس از تشخیص دندانپزشک مبنی بر اصلاح فک قبل از ارتودنسی، تصاویر رادیوگرافی فک بالا و فک پایین و دندان‌ها، باید تهیه شوند. سپس این رکوردها توسط ارتودنتیست و جراح فک بررسی شده و برنامه درمانی مناسب برای بیمار تدارک دیده می شود.
در اولین اقدام برای جراحی، ارتودنسی با این هدف که بتوان یک قوس صحیح برای روی هم قرار گرفتن متناسب دندان ها، انجام می شود.
ممکن است در این روند به دلیل شلوغی دندان ها مثلا به دلیل کوچک بودن فک، دندانی نیز کشیده شود.

مدت زمانی که درمان ارتودنسی قبل از انجام جراحی فک با توجه به نوع قرارگیری دندان ها ممکن است طول بکشد حدود 9 الی 18 ماه است.
می بایستی بیماران طبق آنچه انتظار دارند با جراح فک خود مشورت کنند.
قبل از جراحی زیبایی فک، باید همه مشکلات لثه و دندان های بیماران رفع شود؛ حتی در صورت لزوم باید دندان ها جرمگیری شوند که بسیار اهمیت دارد. برای دریافت مشاوره جهت انجام جراحی زاویه سازی صورت و عمل بوکال فت می توانید به کلینیک دکتر مانی آرش راد مراجعه کنید.

مراقبت های قبل از جراحی

• رعایت بهداشت دندان و دهان قبل از انجام جراحی با استفاده از نخ دندان، مسواک و دهانشویه.
• بیمار سعی کند از استعمال دخانیات دوری کند.
• قبل از انجام عمل، از مصرف داروهایی چون بروفن، آسپرین و یا داروهایی که باعث بروز اختلال در انعقاد خون می شود، خود داری نمایید.
• همچنین نوشیدنی هایی که حاوی الکل هستند، مصرغ نکنید زیرا که احتمال خونریزی در حین عمل را افزایش می دهند.
• مصرف به موقع داروهایی که توسط پزشک تجویز نموده است.

مراحل حین جراحی

• پس از ارتودنسی و جایگیری صحیح دندان ها، جراحی اصلاح فک (ارتوگناتیک) در بیمارستان انجام می گیرد.
• مراحل جراحی با وجود براکت های ارتودنسی انجام می شود. این امر سبب می شود دندان ها در نظم جدیدی که قرار گرفته اند، حفظ شوند.
• در جراحی فک عمدتا تمام برش ها، داخل دهان ایجاد می شود. با وجود این، در برخی مواقع، برش های خارج دهانی نیز ممکن است ایجاد شود.
• البته برش ها به گونه ای است که اثر آنها روی صورت باقی نماند.

مراحل بعد از جراحی فک

• پس از عمل بیمار بایستی مرتبا توسط جراح و ارتودنتیست چک آپ شود. زیرا فک تمایل دارد به موقعیت قبل بازگردد که باید با آن مقابله شود.
• پس از حدود شش الی نه ماه، دستگاه های ارتودنسی ثابت از دهان خارج می شوند. سپس پلاک های متحرک برای تثبیت وضعیت دندان ها قرار می گیرند.
• همانطور که ذکر شد، امروزه عمدتا برای ثابت شدن فک از پیچ و پلاک های خاصی استفاده می شود که در این صورت دهان بیمار باز می شود.
• اما ممکن است در برخی موارد جراحی، برای جوش خوردن استخوان بعد از جراحی، دهان با سیم های مخصوص بسته شود.
• استفاده از هر کدام از این روش ها کاملا به تشخیص پزشک و شرایط بیمار بستگی دارد و هیچ یک به دیگری ارجح نیست.

در دو ویدئوی زیر یکی از جالب‌ترین عمل‌های بازسازی فک را به کمک روش دیجیتال می‌توانید مشاهده نمایید. فک بالا به روش دیجیتالی (سه بعدی) شبیه سازی شده و به گونه‌ای فک بالا ایمپلنت شده است.

مراقبت های پس از جراحی

از جمله مهم ترین مراحل در جراحی زیبایی فک مراقبت های پس از آن می باشد.
با رعایت مراقبت هایی که در ادامه مقاله گفته می شود بهترین نتیجه را از انجام ان به دست آورید.

1. کبودی و تورم حاصل امری طبیعی بوده و به مرور زمان رفع می شود و جای نگرانی وجود ندارد. برای کاهش آن می توانید از کمپرس یخ استفاده کنید.
2. اگر در روزهای اول پس از جراحی احساس گلودرد داشتید طبیعی است. دلیل آن استفاده از لوله های تنفسی هنگام بیهوشی است.
3. بعد جراحی هنگام استراحت سر خود را بالاتر از بدن قرار دهید و برای اینکار می توانید دو بالشت زیر سر خود قراردهید.
4. جهت بهبودی سریع حتما داروهایی که برای بعد از جراحی تجویز شده را مرتب مصرف نمایید.
5. مدتی از زدن مسواک در نواحی جراحی شده خودداری و با یک دستمال مرطوب آن ناحیه را تمیز کنید.
6. تا مدتی از انجام فعالیت های سنگین جدا خودداری کنید.
7. مرتب جلسات چک آپ خود را با جراح داشته و ارتودنتیست خود داشته باشید
8. اگر سیم های داخل دهان پس از جراحی فک باعث آزار شما شد، می توانید با مراجعه به متخصص از موم یا پنبه استفاده کنید.

در مورد مراقبت‌های پس از جراحی با تغذیه، می‌توانید مقاله مفصل دکتر آرش راد درباره رژیم غذایی پس از جراحی فک را مطالعه نمایید.

عوارض جراحی فک

عوارض احتمالی جراحی فک با گذشت زمان رفع شده و عوارض کمی احتمال دارد با شما به صورت دانمی بماند.
دراینجا به بررسی تعدادی از این عوارض میپردازیم:

کاهش حس لب ها(پاراستزی لب):

درجراحی ارتوگناتیک فک بالا، آسیب به عصب اینفراربیتال که حس لب بالا را تأمین میکند بسیار نادراست. ولی بدلیل تورم ناحیه و فشار روی عصب، بیماران بعد جراحی دچار بی حسی لب بالا میشوند. این بی حسی در لب بالا معمولا طی 6 ماه بعد جراحی کاملا بهبود میابد.

عفونت:

عفونت دربیمارانی که جراحی ارتوگناتیک انجام میدهند نادراست. تجویز آنتی بیوتیک های پیشگیری کننده حین جراحی؛ آنتی بیوتیک های داخل وریدی و یک دوره آنتی بیوتیک خوراکی بهمراه رعایت بهداشت دهان مؤثراست.

کم خونی:

کم خونی یا آنمی بعد  تمام جراحی های خونریزی دهنده ممکن است اتفاق بیفتد ولی احتمالش در جراحی های فک بسیاراندک است.

بازگشت اسکلتی و مال اکلوژن بعد عمل :

با ظهور لوازم فیکساسیون ازجمله پیچ ها و پلیت ها درسراسر محل استئوتومی، بعید است که بازگشت اسکلتی کنترل نشده رخ دهد. بازسازی اسکلت در محل جراحی ممکن است 6 تا 12 ماه بعد عمل طول بکشد.

درد یا تحلیل رفتن مفصل گیجگاهی فکی:

باید به بیماران گفت که تأثیرات درمان ارتودنسی یا جراحی ارتوگناتیک بربهبود یا بدترشدن علائم TMJ تا حدزیادی قابل پیش بینی نیست. تحلیل مجدد کندیل، علت نادر عود طولانی مدت است. که ممکن است به دنبال یک عمل جدا شدن فک و فک پایین یا جراحی دو فک باشد.

شکستگی نامطلوب در سایت استئوتومی:

میزان شکستگی نامطلوب راموس یا کندیل قطعه پروگزیمال درطول تقسیم ساژیتال فک پایین نادر و معمولاً کمتر از 2٪ است. در مورد احتمال بروز این عارضه و بهبودی طولانی مدت آن و نیاز احتمالی به عمل دوم باید قبل از عمل به بیماران هشدارداد.

مقاله کامل و مفصل عوارض جراحی فک را می‌توانید مطالعه نمایید.

هزینه ارتوسرجری

هزینه جراحی کاملا به نوع جراحی و طول درمان بستگی دارد. قبل از بررسی مشکل فک و نوع آسیب آن، ایجاد طرح درمان و درنتیجه تخمین هزینه جراحی بسیار سخت است. به همین منظور توصیه می‌کنیم قبل از هر چیز، ابتدا به جراح فک مراجعه کنید. تا پس از مشاهده رکوردهای پزشکی به شما مشاوره صحیح را ارائه دهند.