ناهنجاری فکی اپن بایت (open bite) از جمله الگوهای غیرنرمال بایت ناشی از مال اکلوژن است. در ابتدا بهتر است منظور خود از بایت (bite) را مشخص کنیم. غیر از معانی عام آن، در دندانپزشکی و ارتوگناتیک، بایت به توصیف رابطه بین دندان‌های فک پایین با دندان‌های فوقانی و نحوه جمع شدن آنها (انسداد) می‌پردازد.
مال اکلوژن شرایطی است که به موجب آن دندان‌ها به درستی تراز نشده اند. درواقع مال اکلوژن بهم ریختگی یا رابطه نادرست بین دندان‌های دو قوس دندانی هنگام نزدیک شدن فک‌ها به یکدیگر است. این وضعیت می تواند منجر به برخی از مشکلات جدی بهداشت دهان و دندان شود. مال اکلوژن می تواند از جلوی عملکردهای صحیح دندان‌ها را بگیرد. انسداد (Occlusion) اصطلاحی است که بیشتر پزشکان استفاده می‌کنند. این اصطلاح به شرایط ایده آلی گفته می شود که در آن دندان ها باید بدون ترک مکان و شلوغی در دهان شما قرار بگیرند. در مقاله درمان مال اکلوژن انواع آن را به تفصیل توضیح دادیم. در این مقاله همانطور که اشاره شد، به یکی از ناهنجاری‌های آن یعنی اپن بایت می‌پردازیم.
مطالب پیشنهادی: جراحی صورت
ناهنجاری فکی اپن بایت چیست؟
اپن بایت نوعی از ناهنجاری مال اکلوژن است که عمدتا با شکاف عمودی مشخص می‌شود. این فاصله معمولاً بین دندان‌های جلویی قابل مشاهده است. هنگامی که دو فک کاملاً در تماس هستند، دندان‌های جلویی از فک بالا و پایین نمی‌توانند با هم تماس داشته باشند. این بیماری در انواع مختلفی رخ می دهد. موارد زیر انواع متداول آن است.
اپن بایت قدامی
اپن بایت قدامی بیشتر زمانی اتفاق می‌افتد که دندان‌های جلویی در فک پایین و بالا نتوانند با یک بایت کامل روی هم قرار بگیرند. این شرایط بیشتر روی همه دندان‌های جلویی تأثیر می‌گذارد اما گاهی ممکن است فقط روی بعضی از دندان‌ها تأثیر بگذارد. بیشتر بیماران مبتلا به این بیماری بیشتر به درمان‌های اصلاحی نیاز دارند. درمان این است که عمل‌هایی چون گاز زدن غذا توسط دندان‌های جلویی را بازنگری کنید. در برخی از بیماران، طرز گفتار نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد. اگرچه تضمینی وجود ندارد، اما این نوع درمان می‌تواند گاهی کیفیت گفتار را نیز بازگرداند. با این حال، هیچ درمانی مختص گفتار وجود ندارد زیرا از اوایل کودکی این موضوع گسترش پیدا می‌کند. برای دریافت مشاوره جهت انجام جراحی زاویه سازی صورت و عمل بوکال فت می توانید به کلینیک دکتر مانی آرش راد مراجعه کنید.
اپن بایت خلفی
این نوع مال اکلوژن مخالف اپن بایت قدامی است. اپن بایت خلفی زمانی اتفاق می‌افتد که شما دندان‌های عقبی را احساس نکنید. در هنگام حالت گاز گرفتن (حالت انسداد یا occlusion)، دندان‌های عقبی را حس نمی‌کنید. دندان‌های مولر (آسیای بزرگ) و پره‌مولر (آسیای کوچک) بیشتر آسیب می‌بینند. برای افرادی که مبتلا به این نوع مال اکلوژن هستند، بهترین درمان اصلاحی برای کمک به آنها، جویدن صحیح است.
اپن بایت دندانی
این مشکل زمانی رخ می دهد که شما با مشکل جلوگیری از رویش دندان روبرو شوید. رویش دندان، فرآیند عبور دندان از استخوان فک و لثه است تا بتواند در قوس دندان ظاهر شود.
اپن بایت اسکلتی
این نوع مال اکلوژن معمولاً با رشد غیرطبیعی صورت همراه است. این بیشتر یک مشکل ژنتیکی است که منجر به رشد و تکامل نامنظم دو دندان مولر استخوان فک می شود.
دلایل ایجاد اپن بایت
از آنجا که اپن بایت از نوع مال اکلوژن است، دلایل ایجاد آن مشابه با سایر ناهنجاری‌های آن است. اکثر اوقات این یک مشکل ارثی است. این بدان معنی است که این مشکل می‌تواند از نسلی به نسل دیگر منتقل شود. این وضعیت همچنین به دلیل عدم تطابق اندازه فک پایین و بالا ایجاد می‌شود. طبق آکادمی دندانپزشکی اطفال آمریکا، برخی از عمده ترین دلایل اپن بایت و مال اکلوژن عبارت است از: (در مقاله درمان مال اکلوژن نیز به طور کامل توضیح داده شده است)
- دندان‌های اضافی، دندان‌های نهفته، شکل غیر طبیعی یا از دست رفته.
- عادات دهانی که شامل مکیدن انگشت شست، رانش زبان و مکیدن پستانک است.
- ضربه صورت بر شکل فک تأثیر می گذارد
- ترمیم های ضعیف اتصالات دندان
- تومور در دهان یا فک
- مراقبت ضعیف یا نادرست از دندان‌ها در نصب براکت‌ها، تاج ها و پر کننده های دندان
- انسداد راه هوایی (از طریق بینی) که منجر به تنفس با استفاده از دهان می‌شود
- اختلال مفصل گیجگاهی فکی که معمولاً به آن TMD یا TMJ گفته می شود.
درمان اپن بایت
بروز اپن بایت در نوزادان بسیار شایع است. به طور معمول، در دوره جایگزینی دندان‌های دائمی به جای دندان‌های شیری (mixed dentition)؛ متوجه اینکه کودک شما دچار این مشکل شده است، خواهید شد. این رایج‌ترین دلیل افتادن دندان شیری جهت ایجاد فضای لازم برای دندان‌های دائمی است. اگر مال اکلوژن ژنتیکی باشد، این مشکل در کودک ممکن است در اسرع وقت بلافاصله پس از رویش دندان های دائمی اصلاح شود. به عنوان مثال، پس از رشد کودک برخی از عادات دهانی که می تواند باعث اپن بایت شود مانند مکیدن شست دست رفع شده؛ و مشکل به راحتی می تواند اصلاح شود. در زیر روش‌های احتمالی برای درمان ناهنجاری فکی اپن بایت (بطور کلی مال اکلوژن) آورده شده است.
استفاده از هدگیر
نوعی از هدگیر که معمولا توصیه می‌شود، یک هدگیر با کشش بالا است. این هدگیر به قسمت بالای سر و همچنین قسمت پشت سر متصل می‌شود. این دستگاه، رشد فک را کنترل می‌کند تا مشکل برطرف شود. در این روند، هم ترازی دندان‌ها نیز اتفاق می‌افتد. این هدگیر بیشتر با براکت استفاده می شود تا کاملاً موثر باشد.
استفاده از clear aligners
این وسیله یک فرمی از براکت (جهت ارتودنسی) برای دندان است که پلاستیکی و شفاف است. مانند تصویر زیر. برای ساخت آن از تکنولوژی سه بعدی خاصی به نام align technology استفاده می‌شود. معنی لغوی align همان تراز کردن یا ردیف کردن است. اما آیا این تکنولوژی می‌تواند ناهنجاری فکی اپن بایت را برطرف کند؟ بله. این تکنولوژی یک روش موثر برای مقابله با اپن بایت جزئی است که در دندان‌های جلویی ایجاد می‌شود. با این حال، استفاده از clear aligners یک روش معمول نیست.
کاپ عمودی برای چانه
کاپ عمودی برای چانهپزشکان بیشتر از این دستگاه برای اصلاح این بدخیمی استفاده می کنند. این ظاهراً با کنترل روند رشد قسمت‌های تحتانی صورت کار می‌کند. برای موثر بودن، مانع رشد رو به پایین و عقب چانه می‌شود.
غلتک
غلتکپزشکان از این وسایل بیشتر برای پیشگیری استفاده می‌کند. غلتک با جلوگیری از رانده شدن زبان از طریق دندان های جلو کار می‌کند. رانش زبان همچنین باعث برجستگی دندان‌های جلویی می‌شود که به آن اورجت (over jet) نیز گفته می‌شود. این دستگاه از یک مهره کوچک ساخته شده است. این مهره باعث تقویت عضلات زبان می‌شود. غلتک همچنین به یک جفت براکت متصل است که روی فک بالا قرار می‌گیرد.
استفاده از bite blocks
در ارتودنسی از یک وسیله (block) گاز زدنی در عقب دندان پایین استفاده می‌شود. پزشک block را روی دندان‌های آسیای عقب در دو طرف فک قرار می‌دهد. سپس این روش باعث می‌شود که دندان‌های جلویی با گذر زمان باهم همپوشانی داشته باشند. با این حال، این یک روش زمان‌بر است.
جراحی فک
اگر دلیل وجود ناهنجاری اپن بایت مشکل اسکلتی باشد، باید جراحی فک یا ارتوسرجری (جراحی ارتوگناتیک) توسط جراح فک (ارتوسرجر) روی فک‌های شما انجام دهد. اگر قبلاً دندان‌های دائمی رشد کرده‌اند و این یعنی بیمار بزرگسال است، جراح یا متخصص ارتودنسی، جراحی فک را تجویز می‌کند. برای کودکانی که دندان‌های دائمی آنها به طور کامل رشد کرده‌اند نیز این روش یک انتخاب عالی و عاقلانه است. با این حال، اگر قبل از بلوغ فک کودکان جراحی انجام شود، مانع رشد دندان‌های دائمی در کودکان می‌شود. در نتیجه حتما با جراح فک مشورت کنید تا بهترین درمان و بهترین زمان برای جراحی را تعیین نماید.
استفاده از روکش برای رفع اپن بایت
این روکش‌ها (veneer) جزء وسایل زیبایی هستند که معمولاً در مواردی که مال اکلوژن جزئی باشد استفاده می‌شوند. روکش وسیله ای است که از مواد سرامیکی یا ترکیبی ساخته شده است. دندان‌های شما ابتدا تراشیده می شوند، سپس وسایل اضافه می‌شوند. روکش‌ها نیز یک درمان خوب برای اپن بایت جزئی است. اپن بایت تا این حد جزئی تقریباً قابل چشم‌پوشی است.
تغییرات رفتاری
در سنین پایین، این می‌تواند بهترین راه حل برای فرزند شما باشد. این شامل آموزش دادن به کودک شما برای جلوگیری از مکیدن انگشت شست یا فشار دادن زبان به پشت دندان‌های جلویی است. تغییر رفتار برای درمان مال اکلوژن جزئی یا در حال ظهور استفاده می شود. به عنوان والدین، می‌توانید از استفاده از پستانک و مکیدن بطری برای مدت زمان طولانی توسط فرزندتان، خودداری کنید. این همچنین یک روش عالی برای رفع اپن بایت بدون براکت است.
لوازم bluegrass (Bluegrass Appliance)
توسط این وسیله، کودکان را از فشردن زبان خود به دندان‌های جلویی منع می‌کند.
استفاده از الاستیک
اگر نوع مال اکلوژن قدامی دارید، پزشک توصیه می‌کند از الاستیک برای اصلاح آن استفاده کنید.
استفاده از نگهدارنده زبان
این وسیله‌ای است که پزشک در دهان شما قرار می‌دهد تا از رانش زبان پشت دندان‌های فوقانی جلوگیری کند. این وسیله بیشتر در دوره‌ای که دندان‌های دائمی در حال رشد هستند و جای دندان‌های شیری را می‌گیرند، استفاده می‌شود.
چرا باید اپن بایت را حتما درمان کرد؟
ناهنجاری فکی اپن بایت می‌تواند یک وضعیت بسیار مشکل ساز باشد. برخی از چالش‌هایی که با آنها روبرو خواهید شد عبارتند از:
- ناتوانی در گاز زدن غذا
- عدم توانایی جویدن در صورت داشتن نوع خلفی
- مشکلات گفتاری
- مشکل در هنگام خوردن برخی از انواع غذا
- افزایش احتمال سایش دندان‌های عقب
- از دیگر مشکلات می‌توان به عدم توانایی در بستن دهان برای جلوگیری از ریزش آب دهان، لبخند نه خیلی خوب و کاهش عزت نفس اشاره کرد.
با این حال، می توانیم بیان کنیم پس از اصلاح اپن بایت شاهد:
- بهبود در تلفظ که منجر به گفتار بهتر می‌شود
- ظاهری بهتر و زیباتر و خوشحال‌تر
- غذا خوردن
- حفاظت از دندان‌ها در برابر سایش
خواهیم بود.
عوارض احتمالی پس از درمان اپن بایت
عوارض درمانی بسیار ناچیز هستند و معمولا پس از اتمام دوره درمان نیز رفع می‌گردند. به طور مثال استفاده از نگهدارنده زبان ممکن است باعث گیر انداخت غذا شود یا روی زبان اثر بگذارد. این موضوع پس از برداشتن آن کاملا رفع می‌گردد.
گاهی ممکن است پس از درمان اپن بایت، فرد دچار لبخند لثه‌ای شود. در این حالت، جراح فک می‌تواند این مشکل را نیز برطرف نماید.
هزینه درمان اپن بایت
مانند سایر درمان‌ها، این موضوع کاملا به نوع درمان و مدت زمان آن بستگی دارد.
توصیه‌ها
به طور کلی توصیه ما این است با توجه به رفتار کودک خود، در همان زمان جهت چک آپ مرتب به پزشک یا دندانپزشک مراجعه نمایید. تا در صورت مشاهده هرگونه ناهنجاری، با کمترین هزینه در زمان کوتاه درمان شود. در این حالت کودک شما نیز درد کمتری تجربه خواهد کرد یا اصلا دردی تحمل نخواهد کرد.
اما برای بزرگسالان این موضوع پیچیدگی بیشتری دارد. دیگر نمی‌توان با تغییر رفتار یا یک سری وسایل اپن بایت را درمان نمود. بلکه در اکثر اوقات حتما نیاز به جراحی فک است.
