عقب‌بودن چانه نسبت به لب، در برخی مواقع باعث مخدوش‌شدن ظاهر و ایجاد عوارض ناخوشایندی در ناحیه فک، دهان و دندان می‌شود. این ناهماهنگی میان دندان‌ها به چانه عقب رفته معروف است. عقب‌رفتگی چانه زمانی رخ می‌دهد که دندان‌های جلو ردیف بالا از دندان‌های جلو ردیف پایین، پیشی می‌گیرند و جلوتر می‌ایستند. در ادامه، درباره علت، علائم، پیشگیری و جراحی و درمان جمع‌شدن چانه بیشتر می‌گوییم.
آنچه در این مقاله میخوانید
چانه عقب رفته چیست؟
چانه عقب رفته یا اوربایت (Overbite) حالتی است که در آن، دندان‌های جلو در ردیف بالای دهان جلوتر از دندان‌های جلو در ردیف پایین قرار می‌گیرند. این وضعیت به‌طور خفیف در بسیاری از افراد وجود دارد، اما اگر شدید باشد، با عواقب ناخوشایندی همراه می‌شود. حالت جدی و شدید چانه عقب‌رفته می‌تواند پوسیدگی دندان، بیماری‌های لثه و درد در ناحیه فک به‌وجود بیاورد.
تأثیر چانه عقب‌رفته بر بدن چیست؟
اگر عقب‌رفتگی چانه آنچنان جدی نباشد، عوارض خاصی در بدن ایجاد نمی‌کند اما در حالت شدید، اثراتی منفی به‌شرح زیر خواهد داشت:
- بیماری لثه؛
- پوسیدگی دندان؛
- مشکلات تنفسی؛
- اختلالات گفتاری؛
- مشکل یا درد در هنگام جویدن؛
- درد فک یا اختلالات گیجگاهی فکی (TMD).
علت عقب رفتن چانه چیست؟
شایع‌ترین علت عقب‌رفتگی چانه، شکل، اندازه فک یا دندان است. این موضوع می‌تواند به معنای داشتن فضای بیش از حد در ناحیه فک یا فضای بسیار کم برای قرار دادن دندان‌ها باشد. در برخی موارد، علت جمع شدن چانه ارثی است. ویژگی‌های ژنتیکی، مانند شکل فک هم می‌تواند روی تراز و ردیف‌بودن دندان‌ها اثر منفی بگذارد.
دلایل دیگر عبارت‌اند از:
- جویدن بیش از حد ناخن؛
- دندان قروچه (براکسیسم)؛
- استفاده زیاد از پستانک در کودکی؛
- مکیدن شست در سنین بالای سه‌سالگی؛
- فشاردادن زبان، زمانی که زبان بیش از حد روبه جلوی در داخل دهان فشار می‌آورد.
علائم چانه عقب رفته چیست؟
علامت اولیه عقب رفتن چانه با تغییرات ظاهری دیده می‌شود و دندان‌های جلویی در ردیف بالا روی دندان‌های جلوی ردیف پایین قرار می‌گیرند. از نشانه‌های دیگر این مشکل باید به موارد زیر هم اشاره کنیم:
- مشکل در بازکردن یا بستن کامل دهان؛
- ناراحتی هنگام غذاخوردن؛
- چالش در صحبت‌کردن؛
- درد فک.
تشخیص عقب بودن فک پایین چگونه است؟
به طور معمول، دندان‌پزشکان در معاینه دندان‌ها متوجه وجود چنین وضعیتی می‌شوند. برای بررسی بیشتر، نیاز به عکس‌برداری از دندان‌ها خواهد بود. امکان دارد که دندانپزشک، بیماری را برای پیگیری مشکل به متخصص ارتودنسی ارجاع بدهد.
برای بررسی این وضعیت در منزل هم می‌توانید اقدامات زیر را گام‌به‌گام انجام دهید:
- مقابل آینه بایستید؛
- در حالی که فک آزاد و راحت است، دندان‌ها را روی هم جفت کنید؛
- لبخند بزنید تا دندان‌هایتان مشخص شوند و بعد ببینید که:
- آیا دندان‌های جلویی ردیف بالا بیش از یک‌چهارم دندان‌های جلویی ردیف پایین را می‌پوشانند؟
- آیا دندان‌های جلویی ردیف بالا با لثه پایینی تماس دارند؟
- آیا دندان‌های پایین نزدیک به سقف دهان‌تان قرار می گیرند یا با آن تماس دارند؟
اگر به هر یک از سؤالات بالا پاسخ «بله» دادید، ممکن است دچار چانه عقب‌رفته باشید که نیاز به بررسی دارد. در این صورت باید به دندانپزشک مراجعه کنید.
درمان عقب رفتن چانه چیست؟
اصلاح اوربایت یا عقب‌رفتگی چانه برای کودکان و بزرگسالان متفاوت است. اگر این وضعیت در دوران کودکی تشخیص داده شود، برای درمان از موارد زیر استفاده می‌شود:
- از دستگاه‌های اصلاح‌کننده رشد یا گسترش‌دهنده کام استفاده می‌شود.
- بریس‌هایی به‌کار گرفته می‌شوند که به آرامی تمام دندان‌ها را در راستای درست حرکت می‌دهند. (بریس ارتودنسی (Dental braces) یک وسیله چندقسمتی است که از ترکیب اجزای آن با هم در نهایت به مرور زمان باعث مرتب شدن دندان‌ها می‌شود.)
- برداشتن دندان‌های شیری یا دائمی برای ایجاد فضا برای دندان‌های بزرگسالی هم کاربرد دارد.
- نگهدارنده‌هایی تجویز می‌شوند که دندان‌ها را بعد از بریس در یک راستا نگه می‌دارند.
در بزرگسالان، درمان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- استفاده از بریس‌ها؛
- جراحی عقب بودن چانه برای اصلاح تراز فک؛
- برداشتن دندان‌ها تا به دندان‌های باقی‌مانده فضای بیشتری داده شود.
مطالب پیشنهادی: جراحی صورت
چرا فک پایین کمتر رشد می‌کند؟
کوچک بودن فک پایین: در مواقع کوچک بودن فک پایین، دندان‌ها در همان فضای کوچک رشد کرده و جای می‌گیرند. در این حالت فک دیگر تمایلی به رشد ندارد و در نتیجه فکین در تعادل نیستند.
کوچک بودن دندان‌های فک پایین: تقریبا اتفاق قبل می‌افتد با این تفاوت که دندان‌ها از ابتدا کوچک هستند. این کوچکی باعث می‌شود فک تمایلی برای رشد نداشته باشد. در نتیجه کوچک باقی می‌ماند.
این مشکل با افزایش سن بیشتر خودش را نشان می‌دهد. روی شکل صورت فرد نیز بسیار اثر می‌گذارد.
ژنتیک: یکی دیگر از عوامل این عارضه ژنتیکی یا ارثی بودن آن است.
عادات نادرست: ممکن است برخی از کودکان به طرق مختلف فک خود را عقب نگه دارند. با گذشت زمان به دلیل این رفتارها، فک رشد کافی نمی‌کند.
جراحی جلو آوردن فک پایین
بعد از تشخیص عقب بودن فک پایین، جراحی فک باید انجام شود. جراح فک و صورت طرح درمان را پیاده کرده و مشخص می‌نماید آیا باید به ارتودنسی قبل و بعد از جراحی نیاز هست یا خیر.
جراح فک، فك پايين بیمار را از زير پوست برش مى‌دهد و به‌صورت كشويى جلو می‌آورد. سپس فك پايين جلوآورده شده، در جاى جدید خود با پيچ و پلاك تثبيت مى‌شود. این برش‌هایی روی فک پایین برای جلو آوردن آن انجام می شوند را استئوتومی فک پایین گفته می‌شود. در این عمل، جراح فک برشی‌هایی را پشت دندان‌های آسیا(مولر) و پایین استخوان آرواره ایجاد می‌کند تا جلوی آرواره مقداری حرکت کند. پیچ و پلاک‌ها نیز جلوی برگشت فک پایین به عقب را می‌گیرند.
در این ویدئو، نحوه برش و انجام جراحی جلو آوردن فک پایین را می‌توانید ببینید.
درمان فک پایین عقب رفته چقدر طول می‌کشد؟
این کاملا به شدت این ناهنجاری و سختی جراحی بستگی دارد. اگر عقب ماندگی فک پایین به همراه عقب ماندگی فک بالا باشد، هر دو با هم جراحی می‌شوند. نحوه قرار گرفتن دندان‌ها در دهان و اینکه آیا آنها نیز برای مرتب شدن به چقدر زمان نیاز دارند.
مزایای جراحی فک پایین عقب چیست؟
از مزایای جراحى جلو آوردن فك پايين برگشت فک به جای اصلی و زاويه‌دار شدن آن است. اين زاويه‌دار شدن موجب بهبود غب غب زير گلوى بيمار نيز می‌گردد.
زاويه‌دار شدن و استخوانى شدن صورت هم در خانم‌ها و هم آقایان، زیبایی صورت را بیشتر می‌کند. ممکن است عقب بودن فک پایین باعث بروز مشکلات تنفسی نیز بشود. در نتیجه با جراحی این موضوع نیز برطرف می‌گردد.
اگر مشکلات حادی همراه با عقب بودن فک پایین نباشد، جراحی و دوره نقاهت آن، آنچنان سخت و طولانی نیست.
برای دریافت مشاوره جهت انجام جراحی زاویه سازی صورت و عمل بوکال فت می توانید به کلینیک دکتر مانی آرش راد مراجعه کنید.
عقب بودن فک یا عقب بودن چانه
گاهی ممکن است فک پایین در جای خود قرار داشته باشد و رشد آن نیز متناسب باشد. اما چانه فرد است که کمی عقب است. در این حالت کار دیگر به سختی جراحی فک نیست. بلکه جراح با یک عمل جراحی کوچک چانه را به جلو می‌آورد. بعضا با تزریق ژل یا چربی نیز می‌توان عقب بودن چانه را درمان کرد. در این مورد در مقاله جراحی چانه بطور کامل توضیح داده شده است.
ارتودنسی فک پایین عقب رفته
یکی از راه های درمان فک عقب رفته، مراجعه به متخصص ارتودنسی است، در مواردی که میزان ناهنجاری فک پایین کم باشد عمل ارتودنسی را پیشنهاد میکنند که از بهم ریختگی بیشتر جلوگیری کنند.
مراقبت های پس از جراحی فک
در تمامی مقالاتی که درباره انواع جراحی فک صحبت کردیم، به مراقبت‌های پس از جراحی فک اشاره کردیم. اما به طور کامل درباره مراقبت‌های پس از جراحی فک در مطلب جراحی فک یا ارتوسرجری صحبت کردیم. همچنین به صورت مفصل و ویژه در مقاله رژیم غذایی پس از جراحی فک ، درباره غذاهای مختلفی که در زمان‌های مختلف پس از جراحی می‌توانید میل کنید صحبت شده است.
علت کوچک شدن چانه
کوچک شدن چانه یا عضله‌های چانه (عضلات ماسه‌ای) می‌تواند به دلایل مختلفی باشد. در ادامه، برخی از علل شایع کوچک شدن عضله‌های چانه را بررسی خواهیم کرد:
- بیکاری عضلات چانه: اگر عضلات چانه به طور مداوم غیرفعال باشند و فعالیت کافی نداشته باشند، ممکن است اندازه آنها کوچک شود. این وضعیت معمولاً به دلیل نگهداری نادرست نشیمن یا نداشتن فعالیت‌های ریاضی نظیر مضغ مواد غذایی سفت و سخت رخ می‌دهد.
- کمبود تمرین فیزیکی: عدم انجام تمرین‌های مخصوص عضلات چانه نیز می‌تواند به کوچک شدن آنها منجر شود. این تمرینات می‌توانند شامل تقویت کردن عضلات چانه، فعالیت‌های متعددی مثل مضغ تمرینی و حرکات خاص برای عضلات چانه باشند.
- **سن: ** با پیشرفت سن، عضلات مختلف بدن، از جمله عضلات چانه نیز ممکن است کم‌حجم‌تر شوند. این یک پدیده طبیعی در روند پیری است.
- عوامل ژنتیکی: عوامل ژنتیکی هم می‌توانند تأثیر گذار باشند. برخی افراد از انتخاب ژنتیکی به عنوان عاملی برای اندازه کوچکتر عضلات چانه برخوردارند.
- عوامل مرتبط با سلامتی: برخی عوامل مرتبط با سلامتی مانند کاهش وزن بیش از حد، عدم مصرف مواد غذایی کافی و کاهش هورمون‌های تستوسترون و استروژن می‌توانند نیز تأثیر گذار باشند.
- استرس و فشار ناشی از عوامل روانی: استرس و فشار ناشی از عوامل روانی ممکن است به تنش عضلات چانه و در نتیجه کوچک شدن آنها منجر شود.
- مصرف مواد مخدر: برخی مواد مخدر مانند مت‌آمفتامین و متادون می‌توانند به کوچک شدن عضلات چانه منجر شوند.
توجه داشته باشید که اگر دلایل کوچک شدن عضلات چانه به مشکلات شما مرتبط هستند و بر روی کیفیت زندگی شما تأثیر می‌گذارند، بهتر است با یک پزشک یا تخصصی در این زمینه مشورت کنید تا راه‌حل مناسب را برای شما تعیین کنند، اگر به دنبال زیبایی هستین اما نمیدانید از کجا شروع کنید، با ما تماس بگیرید.
